Theonis Liber I
Y¡vnow Žlejandr¡vw t°w par' aétoè gegenhm¡nhw ¤kdñsevw eÞw tò prÇton t°w sunt‹jevw PtolemaÛou êpñmnhma.
PerÜ t°w t‹jevw tÇn yevrhm‹tvn.
Boæletai ¤n toætÄ tÒ kefalaÛÄ t¯n ŽparÛymhsin poi®sasyai tÇn ôfeilñntvn kayñlou kaÜ katŒ m¡row ŽrxoeidÇw prolhmfy°nai eÞw t¯n t°w Žstronomik°w sunt‹jevw yevrÛan, kaÜ dhlÇsai ÷ti Žkñlouyon poieÝ kaÜ t¯n t‹jin t°w te toætvn didaskalÛaw, kaÜ ¦ti t°w tÇn Žst¡rvn kin®- sevw, t» pròw tŒ fainñmena sumfvnÛ&, ¤peÜ kaÜ aìth ² ìlh t°w prokei- m¡nhw yevrÛaw. kaÛ fhsin prohgeÝsyai tÇn katŒ m¡row t°w toiaæthw sun- t‹jevw "tò t¯n kayñlou sx¡sin ÞdeÝn ÷lhw t°w g°w pròw ÷lon tòn oéranñn". tÛw d¡ ¤stin ² kayñlou toiaæth sx¡siw, proóÆn aétòw did‹skei l¡gvn: "tò m¢n oïn kayñlou toioèton ’n eàh prolabeÝn, ÷ti te sfairoeid®w ¤stin "õ oéranòw kaÜ f¡retai sfairoeidÇw, kaÜ ÷ti ² g° tÒ m¢n sx®mati kaÜ "aét¯ sfairoeid®w ¤stin pròw aàsyhsin Éw kay' ÷la m¡rh lambanom¡nh", tout¡stin ³toi sæmpasa, µ katŒ meg‹la m¡rh, oåon kay' §kaston klÛma met‹ te tÇn ôrÇn kaÜ tÇn ¤n aét» koilvm‹tvn, Éw toætvn ¤laxÛstvn tugxanñntvn pròw tò ÷lon t°w g°w m¡geyow, µ kaÜ tŒ eÞrhm¡na m¡rh, ¦ti te kaÜ metŒ tÇn yalattÇn kaÜ tÇn potamÇn. deÛknumen gŒr ¤n toÝw ¥j°w ÷ti kaÜ ² ¤pif‹neia t°w yal‹tthw kaÜ pantòw ìdatow ±remoèntow sfairo- eid¯w êp‹rxei. "t» d¢ y¡sei m¡sh toè pantòw oéranoè keÝtai k¡ntrÄ para- "plhsÛvs", shmeÛou lñgon ¤p¡xousa, Éw pròw tò m¡xri t°w tÇn Žpla- nÇn Žst¡rvn sfaÛraw Žpñsthma (oé gŒr ÷ti Žmeg¡yhw ¤stÜn kay‹per sh- meÝon) kaÜ ÷ti oéd¢ kÛnhsÛn tina poieÝtai, Žll' §sthken m¡sh toè pantòw ŽkÛnhtow tugx‹nousa. KaÜ taèta dhlÅsaw eänai tŒ kayñlou ŽrxoeidÇw Éw ¤k cil°w êpomn®- sevw kaÜ ploust¡rvn parathr®sevn ôfeÛlonta prolhmfy°nai, ¥j°w kaÜ perÜ tÇn katŒ m¡row t¯n di‹lhcin poieÝtai, kaÛ fhsin ÷ti Žkñlouyñn ¤stin, kaÜ ¤pÜ toætvn prolabeÝn ²mw "perÜ t°w y¡sevw toè lojoè" kaÜ [2] diŒ m¡svn tÆn zÄdÛvn kæklou, kay' oð õ ´liow ŽeÜ f¡retai, tout¡sti phlÛkh tiw oïsa ² pròw tòn Þshmerinòn ¦gklisiw aétoè katalamb‹netai ¤pÜ toè diŒ tÇn pñlvn aétoè grafom¡nou megÛstou kæklou. kaÜ gŒr ¤k t°w toiaæ- thw ¤gklÛsevw oß xrñnoi tÇn ²merÇn kaÜ nuktÇn kay' ¥k‹sthn ¦gklisin t°w sfaÛraw di‹foroi katalamb‹nontai, Éw ¤n tÒ deut¡rÄ biblÛÄ deÛk- nusin. "…Eti te kaÜ perÜ tÇn tñpvn t°w kay' ²mw oÞkoum¡nhs", tout¡stin poÝon m¡row ¤stÜn t°w g°w tò oÞkoæmenon kaÜ eÞw gnÇsin ²mÝn ¤lhluyñw, pñteron tò pròw rktouw µ tò pròw meshmbrÛan, kaÜ tÛw p‹lin ² toætou phlikñthw ² kat‹ te m°kow kaÜ pl‹tow (oéd¢ gŒr perÜ tÇn ŽgnÅstvn prñkeitai aétÒ dialabeÝn) kaÜ phlÛkai tÇn katŒ tŒw oÞk®seiw megÛstvn µ ¤laxÛstvn ²merÇn parŒ tŒw ÞshmerinŒw aß êperoxaÜ parŒ tŒw ¤gklÛseiw tÇn õrizñntvn ginñmenai, ¤k tÇn boreiot¡rvn kaÜ notivt¡rvn aétÇn y¡sevn. d°lon gŒr Éw ¤k toætvn aß toiaètai gÛnontai diaforaÛ, kay‹per õ Yeodñsiow ¤n tÒ PerÜ oÞk®sevn deÛknusin, ÷ti "tŒ Žplan° stra ÷sa "¤stÜn metajç toè te Þshmerinoè kaÜ toè megÛstou tÇn ŽeÜ fanerÇn pleÛona "xrñnon êp¢r tòn õrÛzonta f¡retai toÝw pròw rkton oÞkoèsin µ toÝw pròw "meshmbrÛan, ÷sa d¡ ¤stin metajç toè te Þshmerinoè kaÜ toè megÛstou tÇn "ŽeÜ ŽfanÇn pleÛona xrñnon êp¢r tòn õrÛzonta f¡retai toÝw pròw meshm- "brÛan oÞkoèsin µ toÝw pròw rktouw." diò sumbaÛnei toè m¢n ²lÛou ¤pÜ toè yerinoè tropikoè tugx‹nontow meÛzonaw gÛnesyai tŒw megÛstaw ²m¡raw ¤pÜ tÇn boreiot¡rvn oÞk®sevn ¤l‹ssonaw d¢ tŒw ¤pÜ tÇn notivt¡rvn, toè d¢ ²lÛou ¤pÜ toè xeimerinoè tropikoè tugx‹nontow Žn‹palin meÛzouw m¢n gÛnesyai tŒw ¤laxÛstaw tÇn ²merÇn ¤pÜ tÇn notivt¡rvn oÞk®sevn ¤l‹ttouw d¢ ¤pÜ tÇn boreiot¡rvn. gÛnontai d¢ kaÜ parŒ tŒw Žnatolikvt¡raw tÇn õrizñntvn y¡seiw diaforaÛ, tÒ katŒ tòn aétòn xrñnon pleÝon eänai tò pl°yow tÇn ÉrÇn êp¢r tÇn dutikvt¡rvn tÇn Žnatolikvt¡rvn. ¦ti d¢ kaÜ perÛ te tŒw ŽnaforŒw kaÜ toçw ÉriaÛouw xrñnouw kaÜ perÜ lla pleÛ- ona gÛgnontai diaforaÜ parŒ tŒw y¡seiw tÇn õrizñntvn, Éw ¤n toÝw ¥j°w faneròn poieÝtai. Eäta boulñmenow tò xr®simon t°w toætvn prodial®mcevw did‹jai, fhsÛn: "prolambanom¡nh gŒr ² toætvn yevrÛa t¯n tÇn loipÇn ¤pÛske- "cin eéodvt¡ran par¡xei." „Ej°w d¢ toætvn t¯n perÜ tÇn Žst¡rvn ¤pÛskecin m¡llvn poieÝsyai, ŽnagkaÝon eêrÛskei proeky¡syai "perÜ t°w ²liak°w kaÜ selhniak°w kin®- "sevw kaÜ tÇn taætaiw ¤pisumbainñntvn". taèta d¡ ¤sti tŒ perÜ toçw Žpokatastatikoçw xrñnouw aétÇn kaÜ tŒw ŽnvmalÛaw kaÜ m®kouw ¤pox‹w, õmal‹w te kaÜ ŽkribeÝw, ¦ti te kaÜ pl‹touw, kaÜ Žposthm‹tvn kaÜ me- geyÇn, kaÜ parall‹jevn, kaÜ sunñdvn, kaÜ pansel®nvn, kaÜ ¤kleÛcevn kaÜ prosneæsevn, kaÜ ÷sa lla ¤n tÒ trÛtÄ kaÜ tet‹rtÄ kaÜ p¡mptÄ kaÜ §ktÄ biblÛÄ dialamb‹nei. "XvrÜw g‹r, fhsÛn, t°w toætvn prodial®mcevw, oéd¢ tŒ perÜ toçw "Žst¡ras" l¡gv d¯ ŽplaneÝw te kaÜ planvm¡nouw "oåñn t' ’n g¡noito diejo- "dikÇs" tout¡stin ¤ntel¡steron kaÜ saf¡steron katalhmfy°nai. teleu- taÛou d¢ öntow tÇn perÜ tòn ´lion kaÜ t¯n sel®nhn Žpodeiknum¡nvn kaÜ t¯n perÜ tÇn Žst¡rvn Éw ¦famen yevrÛan poi®sasyai, prot‹ttei d¯ kaÜ ¤ntaèya t°w perÜ tÇn planvm¡nvn dial®mcevw t¯n perÜ tÇn ŽplanÇn ¤pÛskecin, ¥j°w d¢ taæthw t¯n perÜ tÇn e planvm¡nvn. †Oti d¢ ŽkoloæyÄ t‹jei ² toiaæth ŽparÛymhsiw aétÒ geg¡nhtai, d°lon ²mÝn oìtvw ¦stai: prÇton m¢n gŒr Žpò tÇn kayolikvt¡rvn t¯n Žrx¯n pepoÛhtai oéranoè kaÜ g°w, kaÜ prÇton perÜ oéranoè. eäy' ¥j°w perÜ t°w y¡sevw tÇn toætou merÇn, l¡gv d¯ toè te zÄdiakoè kaÜ t°w kay' ²mw oÞkoum¡nhw. eäta p‹lin tÇn merikvt¡rvn t°w g°w tñpvn, tout¡stin tÇn kay' §kaston õrÛzonta parŒ tŒw ¤gklÛseiw ginom¡nvn diaforÇn. kaÜ taèta dhlÅsaw eänai tŒ ôfeÛlonta prolhmfy°nai pròw eémetaxeÛriston ¤pÛskecin tÇn loipÇn t°w Žstronomik°w yevrÛaw, ¥j°w kaÜ tÇn ¦ti meri- kvt¡rvn t¯n ŽparÛymhsin pepoÛhtai, ²lÛou kaÜ sel®nhw kaÜ tÇn loipÇn Žst¡rvn ŽplanÇn te kaÜ planvm¡nvn. ÷ti d¢ kaÜ t¯n toætvn t‹jin Žkñ- louyon pepoÛhtai t» pròw tŒ fainñmena sumfvnÛ&, faneròn ²mÝn gen®- setai ¤n toÝw oÞkeÛoiw tñpoiw ¤k tÇn perÜ tŒw katal®mceiw aétÇn deik- num¡nvn. tŒ m¢n gŒr perÜ tŒw kin®seiw tÇn ŽplanÇn te kaÜ planvm¡nvn ¤k tÇn perÜ tòn ´lion kaÜ t¯n sel®nhn katalamb‹netai: diò prolamb‹nei t¯n perÜ toætvn pragmateÛan. ¦peita aétÇn toætvn prolamb‹nei t¯n perÜ toè ²lÛou: ¤k gŒr tÇn toætou katal®mcevn tŒ perÜ t¯n sel®nhn katalamb‹netai. ¦ti d¢ prot‹ttei t¯n perÜ tÇn ŽplanÇn pragmateÛan t°w tÇn planvm¡nvn, ¤peid®per poll‹kiw ² toè Žplanoèw ¤pox¯ xr®simow aétÒ pròw t¯n kat‹lhcin toè pl‹nhtow gÛnetai, Éw ¤n tÒ ¤n‹tÄ biblÛÄ faneròn poieÝtai, ÷yen pros¡yhken kaÜ tò eÞkñtvw prot‹ttesyai tŒ perÜ t°w tÇn ŽplanÇn sfaÛraw t°w perÜ tÇn planvm¡nvn pragmateÛaw. diò kaÜ teleutaÛan t¯n toætvn deÝjin pepoÛhtai. ƒEk‹lesen d¢ planvm¡nouw m¢n toçw e mñnouw toætouw Žst¡raw, l¡gv d¯ tñn te toè Krñnou kaÜ toè Diòw kaÜ …Arevw kaÜ ƒAfrodÛthw kaÜ „Ermoè, diŒ tò mñnouw toætouw õrsyai p» m¢n ¥stÇtaw pròw aàsyhsin p» d¢ ¤pÜ tŒ ¥pñmena p» d¢ ¤pÜ tŒ prohgoæmena, tout¡stin ¤pÜ tŒ ¦mprosyen kaÜ öpisyen, kaÜ ¦ti ¤pÜ tŒ pl‹gia Éw ¤pÜ tÇn katŒ pl‹tow Žpost‹sevn tŒw parñdouw poioum¡nouw, kaÜ ¤oik¡nai toÝw katŒ tŒw triñdouw planvm¡noiw. [2] toçw d¢ loipoçw Žst¡raw p‹ntaw ¤k‹lesen ŽplaneÝw, diŒ tò tŒ diast®mata kaÜ toçw sxhmatismoçw aétoçw ful‹ttontaw pròw Žll®louw ¤oik¡nai toÝw m¯ Žp' Žll®lvn planvm¡noiw. ´lion d¢ kaÜ sel®nhn oëte ŽplaneÝw kaleÝ, diŒ tò m¯ ful‹ttein aétoçw m®te tŒ pròw Žll®louw diast®mata m®te tŒ pròw toçw Žst¡raw m®te m¯n dhlad¯ toçw sxhmatismoæw, oëte d¢ planvm¡nouw diŒ tò m®te sthrÛzontaw aétoçw faÛnesyai m®te êpo- str¡fontaw. †Ekasta d¢ tŒ proeirhm¡na ŽpodeÛknusin ŽrxaÝw m¢n kaÜ Ësper ìlú t°w Žstronomik°w yevrÛaw prosxrÅmenow toÝw diŒ t°w tÇn ôrg‹- nvn parathr®sevw katalambanom¡noiw perÜ tŒw kin®seiw sumbebh- kñtvn, ¦ti d¢ kaÜ taÝw parŒ tÇn palaiÇn Žnagegramm¡naiw Žkrib¡si thr®sesin, kaÜ m‹lista taÝw êpò toè „Ipp‹rxou, kaÜ aétaÝw p‹lin di' ôrg‹nvn katalhmfyeÛsaiw, Ïn t‹w te kataskeuŒw kaÜ tŒw y¡seiw ¦ti te kaÜ tŒw xr®seiw ¤n toÝw ¥j°w katŒ toçw oÞkeÛouw tñpouw ¤ktÛyetai. kaÜ tŒw diŒ toætvn eéyçw êpoy¡seiw ¤farmñzvn tŒw ¤fej°w tÇn katal®mcevn poieÝ- tai diŒ tÇn ¤n taÝw grammikaÝw deÛjesin ¤fñdvn. Eäta ¤peÜ ¤p‹nv ¦legen t°w prokeim¡nhw sunt‹jevw prohgeÝsyai tò t¯n kayñlou sx¡sin ÞdeÝn ÷lhw t°w g°w pròw ÷lon tòn oéranñn, nèn Éw ¦famen ¤reÝ tÛw ¤stin ² eÞrhm¡nh aétÒ kayñlou sx¡siw kaÛ fhsin: "tò m¢n "oïn kayñlou toioèton ’n eàh prolabeÝn, ÷ti te sfairoeid®w ¤stin õ oéranòw "kaÜ f¡retai sfairoeidÇw kaÜ ÷ti ² g° tÒ m¢n sx®mati kaÜ aét¯ sfairoei- "d®w ¤stin pròw aàsyhsin Éw kay' ÷la m¡rh lambanom¡nh", kay‹per ¤p‹nv ¤dhloèmen, met‹ te tÇn yalattÇn kaÜ tÇn ôrÇn, Éw kaÜ toætvn ¤laxÛstaw poioæntvn ¤panast‹seiw pròw tò ÷lon t°w g°w m¡geyow µ kaÜ tŒ eÞrhm¡na m¡rh, kay‹per ¤Œn ¤n sfaÛr& ¤j ìlhw tinòw kataskeuasyeÛsú podiaÛan ¤xoæsú di‹metron c‹mmion prospag», µ ¤l‹xistñn ti toioèton koÛlvma ¤n aét» g¡nhtai, oék ³dh kaÜ tò sfairoeid¢w sx°ma Éw pròw t¯n aàsyhsin ±lloÛvsen, oìtvw kaÜ ¤pÜ t°w g°w Éw pròw t¯n sægkrisin toè meg¡youw aét°w t‹ te örh kaÜ tŒ ¤n aét» koilÅmata ¤l‹xista tugx‹nonta Žnal- loÛvton aét°w Éw pròw t¯n aàsyhsin tò sfairoeid¢w sx°ma sunthroèsin. kaÜ ¤p' aétÇn d¢ tÇn megeyÇn t°w g°w kaÜ toè megÛstou örouw t¯n toiaæ- thn ¤j¡tasin poioæmenoi, tò aétò toèto ŽpodeÛjomen ¥j°w, ¤n tÒ perÜ toætou kefalaÛÄ. diò kaÜ sfairoeid° aét¯n êpotÛyetai, ¤k tÇn perÜ aé- t¯n fainom¡nvn ¤nargÇn toiaæthw aét°w katalambanom¡nhw. …Eti d¢ kaÜ t» y¡sei m¡shn toè pantòw oéranoè, kaÜ tÒ meg¡yei shmeÛou lñgon ¦xousan, oéx' Éw Žmeg¡youw aét°w êparxoæshw, Žll' Éw pròw t¯n sægkrisin Éw ¦famen toè êpermeg¡youw Žp' aét°w Žpost®matow ¤pÜ t¯n tÇn oéranÛvn sfaÝran. kayÆw kaÜ EékleÛdhw ¤n toÝw ƒOptikoÝw fhsin ÷ti §kaston tÇn õrvm¡nvn ¦xei tÛ di‹sthma oð genom¡nou oék¡ti ôfy®setai. ¤Œn oïn ¤pino®svmen Žpò thlikoætou diast®matow õrn tina tò t°w g°w m¡geyow, diŒ t¯n êperbol¯n toè Žpost®matow ¤l‹xiston yevrhy®setai µ kaÜ feæjetai t¯n aàsyhsin. diò kaÜ eàrhken Éw pròw tò Žpñsthma. ¦ti te kaÜ toèto ’n eàh tÇn Éw ¤n Žrx» lñgou ôfeilñntvn prolhmfy°nai, tò ŽkÛnhton aét¯n m¡nein kay' ùn eÞr®kamen trñpon, mhd' ²ntinoèn kÛnhsin poioum¡nhn. kaÜ ¤peÜ Éw ŽrxŒw tŒ toiaèta paralamb‹nei, tÇn d¢ ŽrxÇn oék ¦stin ŽpodeÛjeiw poi®sasyai, fhsÛn: "perÜ toætvn d¢ ¥k‹stou t°w "êpomn®sevw brax¡a dieleusñmeya", t°w êpomn®sevw eÞpÆn kaÜ oéxÜ t°w ŽpodeÛjevw. diò kaÜ ¤paktikÒ kaÜ oék ŽpodeiktikÒ k¡xrhtai lñgÄ. dialamb‹nei d¢ perÜ toætvn Žpò koinÇn ¤nnoiÇn kaÜ cilÇn tinvn parathr®- sevn, oéxÜ Éw ŽpodeÛjevw Éw ¦famen tÇn ŽrxÇn poioæmenow, ŽllŒ êpo- mimn®skvn ÷ti aðtai aß lambanñmenai aétÒ ŽrxaÜ oéxÜ tuxñntvw kaÜ ŽnoikeÛvw lamb‹nontai, Žll' Éw ÷ti m‹lista rmozñntvw t» pròw tŒ fai- nñmena sumfvnÛ&: oìtvw gŒr õ trñpow rmñttei toÝw perÜ ŽrxÇn lñgoiw.
LIBRO III rivisto da Ipazia
Copyright 1999 Giovanni Ferrero